Sakarya Üniversitesi (SAÜ) İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Öğr. Üyesi Emine Bilgiç Kavak, COST Aksiyonu “CA23141 – Managing Artificial Intelligence in Archaeology (MAIA)” projesi kapsamında W2 çalışma grubuna ve COST Aksiyonu “CA23143 - Participation through Prayer in the Late Medieval and Early Modern World (PRAYTICIPATE)” projesi kapsamında da W1 çalışma grubuna araştırmacı olarak kabul edildi.
COST CA23141
COST Action CA23141 – Managing Artificial Intelligence in Archaeology (MAIA) başlıklı araştırma girişimi, arkeolojide yapay zekâ (AI) kullanımını geliştirmek ve yönetmek amacıyla uluslararası bir iş birliği ağı oluşturmayı hedeflemektedir. Mayıs 2024'te başlayan ve 2028 yılına kadar sürecek olan proje, AI’nin arkeolojik araştırmalardaki potansiyelini en iyi şekilde değerlendirmek için veri erişilebilirliği, teknik çözümler, etik ve epistemolojik sorunlar gibi çeşitli konuları ele almaktadır. AI, arkeolojik alanların tespiti, seramiklerin analiz edilmesi, yazıt ve tarihi belgelerin okunması, insan kalıntılarının incelenmesi gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Ancak arkeolojik verilerin genellikle dijitalleşmiş olsa da makine tarafından işlenebilir hale getirilmemiş olması, AI’nin etkin kullanımını sınırlandırmaktadır. Veri kıtlığı, etik endişeler ve teknik engeller, arkeolojide AI’nin sürdürülebilir bir şekilde uygulanmasını zorlaştırmaktadır.
Bu bağlamda MAIA, arkeologlar, dijital arkeologlar ve bilgisayar bilimcilerini bir araya getirerek, AI’nin arkeolojide nasıl daha etkili ve etik bir şekilde kullanılabileceğini araştırmaktadır. Çalışma, arkeolojik verilerin Findable (Bulunabilir), Accessible (Erişilebilir), Interoperable (Birlikte Çalışabilir) ve Reusable (Yeniden Kullanılabilir) (FAIR) olmasını sağlamak, AI ile eğitim verisi oluşturma süreçlerini iyileştirmek ve etik çerçevede veri yönetimini geliştirmek için çeşitli çalışma grupları aracılığıyla yürütülmektedir. Ayrıca, AI’nin arkeolojik araştırmalarda nasıl daha verimli kullanılabileceğini öğretmek amacıyla saha eğitimleri, atölye çalışmaları ve kısa dönem bilimsel misyonlar düzenlenerek, araştırmacılar için disiplinler arası bir iş birliği ortamı oluşturulmaktadır.
COST CA23143
COST Action CA23143 – Participation through Prayer in the Late Medieval and Early Modern World (PRAYTICIPATE) başlıklı araştırma girişimi, geç Orta Çağ ve erken modern dönem boyunca Avrupa'daki dua pratiklerini incelemek amacıyla disiplinler arası bir araştırma ağı oluşturmayı hedeflemektedir. Mayıs 2024’te başlayan ve 2028 yılına kadar sürecek olan proje, dua kültürünü tarihsel, sosyolojik ve materyal boyutlarıyla ele alarak, bu pratiğin bireysel ve toplumsal katılım üzerindeki etkisini araştırmaktadır. Dua, Orta Çağ’dan itibaren bireylerin dünya görüşünü, eğitimini, dini deneyimlerini ve topluluk oluşturma süreçlerini şekillendiren temel bir unsur olmuştur. Ancak, insani bilimlerde yaşanan "dini dönüşe" rağmen, dua genellikle sıradan veya kendiliğinden gerçekleşen bir olgu olarak değerlendirilmiş ve yeterince incelenmemiştir. Bu bağlamda PRAYTICIPATE, Avrupa’da 1545 yılında başlayan Trento Konsili öncesi döneme odaklanarak, Latin Hristiyanlığı içinde dua pratiklerinin nasıl çeşitlendiğini ve toplumsal katılımı nasıl şekillendirdiğini analiz etmeyi amaçlamaktadır.
Proje kapsamında, tarih, sanat tarihi, teoloji, müzik, edebiyat ve dijital beşeri bilimler gibi farklı disiplinlerden araştırmacılar bir araya gelerek dua metinlerinin, ikonografisinin ve ritüellerinin zaman içindeki dönüşümünü inceleyeceklerdir. Çalışma grupları, dua pratiklerinin maddi, sosyal ve deneyimsel boyutlarını analiz ederek, dua kitapları, ikonalar, yazılı ve sözlü ritüeller gibi unsurların nasıl anlam kazandığını tartışacaktır. Aynı zamanda, dijital beşeri bilimler araçlarıyla dua metinleri ve görselleri arasındaki ilişkiler çözümlenerek, dua kültürü üzerine ortak bir metodolojik çerçeve oluşturulacaktır. PRAYTICIPATE, bilim insanları, kütüphaneler, müzeler ve dijital kültürel miras kuruluşları arasındaki iş birliğini teşvik ederek, dua çalışmalarına dair disiplinler arası ve uluslararası bir araştırma platformu oluşturmayı hedeflemektedir.